Magzter Gold (Sitewide AU)

Magzter Gold (Sitewide AU)

Digital Delivery

Y Wawr April 1st, 2022 Digital Back Issue Cover

Y Wawr Summer 2022 (Digital)

(0)

Single Digital Issue

Summer 2022

$2.50

Powered By Zinio

Zinio

Satisfaction Guaranteed

Instant Start

34 Articles

Sian Elin Harries prif ffisiotherapydd Tîm Prydain Fawr

MYNYCHAIS YSGOLION Idole ger Caerfyrddin ag Ysgol Gyfun Bro Myrddin. Yna ymlaen i ennill gradd mewn ffisiotherapi yng Nghaerdydd yn 1995. Cefais fy swydd gynta’ yn Ysbyty Athrofaol Cymru, Caerdydd ac ynghyd â fy ngwaith i’r gwasanaeth iechyd, dechreuais weithio gyda thîm rygbi lleol. Arweiniodd hynny at waith gyda thîm rygbi Cymru 7 pob ochr. Fe wnes i benderfynu gadael y gwasanaeth iechyd a gweithio’n breifat ac wrth wneud hyn, cefais gyfle i astudio am radd meistr mewn meddygaeth chwaraeon ac ymarfer corff yn y flwyddyn 2000. Yna mi gefais swydd llawnamser gydag Athrofa Chwaraeon Cymru lle bûm yn gweithio am 14 mlynedd. Erbyn hyn ’rwy’n gweithio rhan-amser i Brifysgol Caerdydd fel darlithydd ffisiotherapi, yn astudio am Ddoethuriaeth Broffesiynol, ynghyd â gweithio yn glinigol, yn breifat, i Gymnasteg Cymru a…

Sian Elin Harries prif ffisiotherapydd Tîm Prydain Fawr

Enillwyr Posau Rhifyn 215

POS PENBLWYDD 54 wedi cystadlu Dilys Jones, Cangen Capel Garmon, Rhanbarth Aberconwy. Anwen Jones, Cangen Llanfair Dyfffryn Clwyd, Rhanbarth Glyn Maelor. Helen Williams, Cangen Y Garreg Wen, Rhanbarth Ceredigion. Sioned Jones, Cangen Cynwyd, Rhanbarth Glyn Maelor. Carys Thomas, Cangen Bodwrog, Rhanbarth Môn. POS BLODYN 36 wedi cystadlu Caroline Davies, Cangen Llanybydder, Rhanbarth Ceredigion. Myfanwy Lloyd, Cangen Pontypridd, Rhanbarth Y De Ddwyrain. Catherine Roberts, Cangen Trawsfynydd, Rhanbarth Meirionnydd. Bethan Williams, Cangen Dolgellau, Rhanbarth Meirionnydd. Deilwen Evans, Cangen Trawsfynydd, Rhanbarth Meirionnydd.…

Enillwyr Posau Rhifyn 215

Dilys Fel fy mam a’i mam hithau, yn Lerpwl y cefais fy ngeni. Roedd fy hen nain a thaid wedi dod o Gymru i weithio yn y ddinas ac yno magwyd fy nain cyn cyfarfod a phriodi fy nhaid oedd yno yn gweithio fel newyddiadurwr. Yn 1921 symudodd y teulu i Gaernarfon pan gafodd fy nhaid, Meuryn, swydd fel golygydd Yr Herald Gymraeg ychydig wedi iddo ennill cadair Eisteddfod Genedlaethol Caernarfon gyda’i awdl Min y Môr. Fe ddychwelodd mam i Lerpwl i ddilyn cwrs nyrsio a chyfarfod fy nhad oedd yn astudio fferylliaeth. Un o gefndir amaethyddol a gwreiddiau’r teulu yn Llyn ac Eifionydd oedd dad ac mae hanes disgynyddion William a Mary Jones, Berth Aur, Llangwnnadl, wedi bod yn Y Wawr rai blynyddoedd yn ôl. Pan oeddwn yn bedair…

Cofio Mary Williams

Anti Mary oedd hi i bawb, hyd yn oed y rhai oedd ddim yn perthyn iddi mewn gwirionedd. Roedd wedi ei geni yn y pentre, wedi priodi bachgen o’r pentre ac wedi byw yno drwy ei hoes nes symud, cyn y clo ddwy flynedd yn ôl, i Gartref Gofal. Trist iawn oedd clywed iddi ein gadael dridiau cyn ei phen blwydd yn 92 oed. Hi oedd yr aelod hynaf ac wedi bod yn aelod ers dechrau’r Gangen yn 1986. Bu’n gefnogol i holl weithgareddau’r ardal, gan fynychu Capel Tabor yn rheolaidd, ac unrhyw beth a drefnid gan yr Ysgol Gynradd, y Cylch Meithrin, Clwb Croeso, ac wedi dal swyddi gyda Chymdeithas y Capel a Merched y Wawr. Roedd yn parhau i ddosbarthu’r Wawr i’r aelodau tan y ddwy flynedd ddiwethaf.…

Cofio Mary Williams

Beth yw’r Ysgwrn i mi?

I’r lliaws ymwelwyr sy’n mynd i’r Ysgwrn yn flynyddol, mae’r Ysgwrn yn aml ar eu ‘rhestr fwced’. Mae’n bererindod hanfodol i ni’r Cymry, gan mai dyma un o gartrefi mwyaf arwyddocaol ein cenedl ac eicon yn ein diwylliant. Cawn ein trochi’n yr hanes ar hyd ein hoes – drwy wrando ar y stori ar lîn rhiant, nain neu daid, astudio’r cerddi a mwynhau’r ffilm. Ond y tu hwnt i’r stori rymus, daw ymweliad â’r Ysgwrn â chyfle i bori’r hanes personol, stori’r dyn, galar y teulu a’r fro a’r gwaddol o gariad a gobaith sydd wedi parhau am dros ganrif. I deulu Hedd Wyn, ei rieni, ei frodyr a’i chwiorydd a’i neiaint y mae’r diolch am hynny. Cadwyd y drws yn agored ganddyn nhw ar hyd y blynyddoedd, er parch…

Beth yw’r Ysgwrn i mi?

Dathlu Gwyl ein Nawdd Sant ym Mhenygroes Sir Gar

Adferwyd ein swper blynyddol wedi hoe oherwydd gofid y Cofid. Ein gwestai oedd Cangen Merched y Wawr Bro Gwili, ac fel Cangen Penygroes roeddwn yn falch iawn o’u cwrdd. Daethant i loddesta gyda ni, ar gawl a danteithion. Ein gŵr gwadd oedd Dr Rhys Thomas Arbenigwr Anesthetig yn Ysbyty Glangwili. Trwy gyfres o luniau fe amlinellodd hanes ei fywyd. Wedi ei addysgu yn ysgolion Maes yr Yrfa a Bro Myrddin aeth i hyfforddi fel meddyg, ond wedi sawl blwyddyn gadawodd ac ymuno a’r fyddin. Wedi cyfnod yn Sierra Leone â’r Unol Daleithiau, a cherdded ar draws y Sahara, aeth allan i Afghanistan, lle neidiodd allan o awyren gyda ‘pharachute’ dros gant o weithiau er mwyn achub bywydau milwyr a brodorion. Rhyfeddwyd ni oll at ei ddewrder. Wedi dod adre i…

Y Newid ym Myd Amaeth

Bu fy nheulu, o'r ddwy ochr, yn ffermwyr yn ardal Hiraethog ers dyddiau fy hen daid ac ymhellach yn ôl na hynny hefyd hyd y gwn i. Cefais hanes o ochr fy mam, a’m Nain yn cadw tŷ gyda morwyn yn ei helpu. Corddi, gwneud bara yn y popty bara, bwydo teulu o wyth o blant a'r gweithwyr, gan fyw, mwy neu lai’n hunangynhaliol. Roedd bywyd yn galed ond roedd digon o fwyd a help llaw i gyflawni'r gwaith, a neb byth yn unig. Ffermio ar raddfa lai oedd ochor fy nhad, a theulu o wyth o blant eto'n byw ar ychydig erwau. Collwyd llawer iawn o'r tir pan orfodwyd iddyn nhw werthu darn helaeth o'r ffarm i'r Llywodraeth er mwyn plannu coed adeg rhyfel. Amaethu gyda cheffylau oedd fy…

Y Newid ym Myd Amaeth

David Griffiths Y PORTREADWR

Pwy dybiwch chi a ddywedodd: ‘Un o’r pethau dwi’n difaru ydi’r ffaith na chefais y cyfle i beintio mwy o ferched, ond roedd y comisiynau bron i gyd am bortreadau o ddynion.’ Dyma i chi eiriau’r arlunydd a’r portreadwr David Griffiths, a welir yn y gyfrol a gyhoeddwyd gan Wasg Carreg Gwalch yn ddiweddar, Hunanbortread David Griffiths ac a olygwyd yn gelfydd iawn gan Arfon Haines Davies. Mae’n darllen fel nofel, gan ddatgelu bywyd a gwaith y portreadwr enwog ac arbennig hwn, sydd erbyn hyn yn byw yng Nghaerdydd. Yn Lerpwl y’i ganed, lle’r oedd ei daid, G R Griffith yn ŵr busnes llwyddiannus. Roedd G R Griffith hefyd yn artist amatur medrus. Mae ei bortread o’r gwleidydd, William Ewart Gladstone yn y Llyfrgell Genedlaethol, a brasluniau eraill a wnaeth…

David Griffiths Y PORTREADWR

DOD I ADNABOD... YR ATHRO Sally Holland

Wrth i fi baratoi i orffen fy nhymor saith-mlynedd fel Comisiynydd Plant Cymru, mae hi’n gyfle da i fyfyrio ar fy mhrofiadau dros y blynyddoedd diwethaf. Fi yw’r trydydd person i gymryd awenau’r rôl yma, ac fel y fenyw gyntaf i fod yn Gomisiynydd Plant Cymru, a’r cyntaf hefyd i siarad Cymraeg, rydw i’n teimlo cydlyniad gyda rhwydwaith egnïol Merched y Wawr. Dydw i ddim yn siaradwr Cymraeg brodorol. Cefais i fy magu yn Crieff, tref farchnad fach yn Sir Perth yn Yr Alban, sy’n cael ei galw’n ‘Borth i’r Ucheldiroedd’. Dechreuodd fy ngyrfa’n 14 oed pan ddechreuais i swydd penwythnos mewn cartref nyrsio lleol. Sylweddolais i drwy hynny faint roeddwn i’n dwli ar weithio gyda phobl eraill. Wedyn gweithiais i mewn ysgol arbennig preswyl yng Nghaeredin, ac yna gyda…

DOD I ADNABOD... YR ATHRO Sally Holland

Galw aelodau Merched y Wawr a Chlybiau Gwawr Cymru!

Dach chi’n awyddus i helpu pobol sy’n dysgu Cymraeg? Mae gan Ferched y Wawr hanes clodwiw o gefnogi’r rhai sy’n dysgu’r iaith. Dach chi’n barod yn helpu mewn sesiynau sgwrs, yn gwirfoddoli mewn boreau coffi ac wrth gwrs yn groesawgar iawn i bob aelod newydd o’r mudiad sy’n dal ar y daith i ddod yn rhugl. Ond heddiw dan ni’n gofyn am rywbeth gwahanol. Efalle bod chi wedi clywed am y cynllun Siarad, ar y Cyfryngau neu yn eich Papur Bro. Mae Siarad yn gynllun i helpu dysgwyr sy’n gallu cynnal sgwrs am fywyd pob dydd a sy eisiau ymarfer. Dan ni’n chwilio am siaradwyr rhugl sy’n fodlon rhoi ychydig o’u hamser i’w helpu nhw feithrin hyder a defnyddio mwy o Gymraeg. Mae pob gwirfoddolwr dros 18 oed, yn cwrdd…

Galw aelodau Merched y Wawr a Chlybiau Gwawr Cymru!

Crwydro Bro’r Brifwyl 2022

Dechreuwn ein taith o westy’r Talbot, ar sgwâr Tregaron, wrth droed cofeb Henry Richard ‘Yr Apostol Heddwch’, gyda Chanolfan Aur Rhiannon, cerflun o Twm Siôn Cati, Eglwys Sant Caron ac Afon Teifi yn ein croesawu. Troi i’r dde ar y bont, a gwarchodfa natur Cors Caron ar y chwith o’r B4343. Mae digon o lwybrau cerdded a beicio ar gael yma os ydych eisiau seibiant o deithio mewn car a chael cyfle i fwynhau’r bywyd gwyllt yn y mawndir hynafol hwn ‘a’th wyneb brith yn parhau yn iaswyrdd o gynoesau’ yn ôl Donald Evans. Cyrraedd Pontrhydfendigaid a throi i’r dde i flasu hanes a gogoniant Abaty Ystrad Fflur. Dod nôl i’r ffordd fawr a pharhau drwy Bontrhydfendigaid a gweld y Pafiliwn ar yr ochr chwith – lle bu’r Pinaclau Pop…

Crwydro Bro’r Brifwyl 2022

CREADIGAETHAU HYFRYD IONA

‘Paid â meddwl cymryd celf fel pwnc, does gen ti ddim asgwrn creadigol yn dy gorff ’. Dyna eiriau Pennaeth yr Adran Gelf wrtha i wrth ddewis pynciau yn bedair ar ddeg oed yn yr ysgol uwchradd! Dwi wedi bod yn un am waith crefft erioed. Pan yn ifanc byddwn yn cael mynd draw i dŷ Nain i aros ar nos Wener ac yno y dechreuodd fy niddordeb mewn gwnïo a gweu. Roedd gen i hen focs bisgedi yn llawn edafedd o bob lliw a thrwch, ac yno y byddwn yn eistedd efo sgraps o ddefnydd a gwlân yn pwytho drwy’r nos. Dyma ble y dysgais i weu hefyd. Dechrau drwy weu dillad i fy nol Cindy, yn sgertiau, ponchos a hetiau. Symudais ymlaen i wneud fy nillad fy hun,…

CREADIGAETHAU HYFRYD IONA

materion meddygol

HRT Dros y blynyddoedd diwethaf mae HRT (hormone replacement therapy) i’w weld yn gwneud tipyn o ‘come back’ ac yn adennill ffydd y byd meddygol a menywod yn gyffredinol. Mae’r diolch am hyn ynghlwm wrth fwy o waith ymchwil, ynghyd â datblygu mathau newydd o HRT. Mae hefyd mwy o godi ymwybyddiaeth wedi bod yn gyffredinol am HRT ac wynebau cyfarwydd fel Davina McCall yn frwd iawn dros hyrwyddo’r driniaeth. Bellach rydym yn gwybod bod y budd o gymryd HRT yn uwch na’r risgiau yn y rhan helaeth o ddefnyddwyr felly pam nad oes mwy o fenywod yn dewis ei gymryd? Er bod tua 80% o fenywod sy’n mynd trwy’r menopos yn cyfaddef eu bod yn dioddef symptomau, dim ond tua 10 -14% sy’n cymryd HRT. Ai anwybodaeth a phryder…

materion meddygol

Erthygl addas ar gyfer cychgrawn y Wawr erthugl ar fater sy'n eich pryderu yn lleol

Mae gen i broblem. Dwi ‘di dechrau cael llond bol. A dim ond ers diwedd Mawrth y llynedd ’dwi ’di sylweddoli bod ’na broblem. Nid y Covid ydy’r broblem yma. Ond wrth fy mod wedi bod dan glo mwy neu lai ers blwyddyn erbyn hyn, un peth sy’n rhoi pleser i mi ydy mynd am dro ar hyd y ffyrdd lleol o gwmpas fy mhentref. Mae’r rhesymau’n amlwg. Mae yma awyr gwbl iach, mae byd natur ar ei orau gydol y flwyddyn, ’dwi’n cael ymarfer corff faint fynna i ac yn amlach na pheidio mi wela i rywun am sgwrs sydyn neu bydd rhywun yn codi llaw wrth fynd heibio yn y car. Felly pam mod i’n anfoddog? Dydw i ddim yn gofyn gormod. Does gen i ddim blys ar…

Erthygl addas ar gyfer cychgrawn y Wawr erthugl ar fater sy'n eich pryderu yn lleol

Ymddiried yn y dyfodol ‘Ffrindiau y’n ni,’ meddai’r Hynaf. A dw i’n ei chredu hi. Dyw Mam-gu ddim. ‘Dwi’n cofio sut un oeddet ti yn ei hoedran hi,’ meddai honno’n gwenu. Dwi’n gwenu nôl. Dwi’n hoffi meddwl bod fy merch fawr i yn aeddfetach na finnau yn fy arddegau, ac mae hawl ganddi i’w chymuned fach ei hun, heb deimlo bod rhaid rhannu popeth gyda mam . . . na mam-gu. Hawdd i fi deimlo hyn, efallai, achos ar hyn o bryd mae hi’n dal i ddod ata i ar ddiwedd y dydd. Fel arfer, fe fydd y newyddion yn ffrydio o’i cheg, gyda sawl chwarddiad fawr. Ac weithiau, dim ond weithiau, fe fydd yna edrychiad tawel. Llygaid mawr sy’n fy ngwahodd i’w darllen nhw, i’w deall hi. Yna, fe…

Casgliadau o Grochenwaith

Mae’n bosibl fy mod wedi bod ar y ddaear yma o’r blaen rywdro fel gwiwer neu rywbeth tebyg oherwydd mae chwilio a chwalu yn gryf yn fy ngwaed! Un peth yr wyf wedi bod yn ei gasglu yw crochenwaith Torquay o ardal de orllewin Lloegr. Crochenwaith digon di-nod mewn lliwiau brown a gwyrdd gyda lluniau bythynnod, cychod hwylio, ceiliogod neu batrymau siâp plu arnynt a elwir yn batrwm ‘Scandy.’ Ceir rhai darnau heb eu haddurno o gwbl ac eraill gyda phatrwm amryliw yn unig arnynt. Credaf mai darnau o grochenwaith prynhawn dydd Gwener oedd y rhain! Addurnwyd hwy yn sydyn rhag gwastraffu paent oedd ar ôl, pan nad oedd amser i beintio dim byd cywrain. Un peth sy’n gyffredin i’r darnau yma i gyd yw bod dywediadau wedi eu peintio…

Casgliadau o Grochenwaith

Teyrnged i Edwina Leach

Roedd Edwina Leach yn aelod ffyddlon o Gangen Merched y Wawr Rhydaman a’r Cylch. Bu’n Ysgrifennydd am dros ugain mlynedd ac yn Ysgrifennydd Rhanbarth Caerfyrddin am gyfnod hefyd. Roedd yn ffyddlon a gweithgar ym mhob agwedd o weithgareddau’r Mudiad a bob amser yn llawn brwdfrydedd yng nghanol berw pob digwyddiad. Roedd wrth ei bodd yn y penwythnosau preswyl ble bynnag y’u cynhelid. Doedd hi byth hapusach nag yng nghanol cwmni ac yn arbennig yng ngweithgareddau Merched y Wawr. Disgrifiodd sawl un Edwina fel ‘sbarcen’. Ac yr oedd hi! Er y corff bach, roedd ganddi galon ac ysbryd ENFAWR! Merch o Bontyberem, Cwm Gwendraeth, oedd hi, ond wedi ymgartrefu yn Rhydaman ers blynyddoedd. Bu’n weithgar iawn yn ei chymuned. Gweithiai yn Siop y Cennen yn y dref a drodd yn ganolbwynt…

Teyrnged i Edwina Leach

ein Dysgwyr Disglair

Fy nghefndir Jeanette Phillips ydw i. Cefais fy ngeni a fy magu mewn teulu di-Gymraeg a phentref bach di-Gymraeg o'r enw Hook ger Hwlffordd, lle rwy'n parhau i fyw heddiw. Rydw i wedi ymddeol nawr ar ôl gweithio yn Ysbyty Llwynhelyg Hwlffordd am dri deg wyth mlynedd. Y Rheswm dechreuais i ddysgu Cymraeg Yn wahanol i blant heddiw, ches i ddim unrhyw wersi Cymraeg yn yr ysgol gynradd neu uwchradd. Fy mlas cyntaf o’r iaith oedd pan o’n i tua deuddeg oed. Gofynnodd un o’r athrawon i mi, ymuno â chôr Cymraeg ar gyfer Cyngerdd Nadolig yr Ysgol. Doeddwn i ddim yn disgwyl y byddai canu yn y Gymraeg yn cael cymaint o effaith arnaf. Roedd y geiriau’n swnio mor hudolus, ac roedd y profiad cyntaf hwnnw wedi aros gyda…

ein Dysgwyr Disglair

Sampler yw hwn wnaeth fy mamgu, pan yn unarddeg oed, yn Ysgol Cilgerran, Sir Benfro. Magwyd Eliza Catherina Thomas ym mhentre bach Llwyncelyn ar gyrion Cilgerran, yr ieuengaf ond un o naw o blant i adeiladydd a’i wraig. Fel llawer o ferched y cyfnod hynny, ac fel dwy o’i chwiorydd, fe aeth i wasanaethu yn nhai’r ‘gwŷr mowr’, fel y dywedai. Dechreuodd fel morwyn fach, yna aeth yn parlourmaid a chyn gorffen roedd yn gogyddes. Cofiaf hi’n dweud fel y byddent yn codi tua phump o’r gloch ac, fel morwyn fach, y gwaith cyntaf oedd glanhau’r gratiau a’u sgleinio, yn barod i gynnau tan fel y byddai angen. Wedyn byddai’n rhaid paratoi’r jygiau o ddŵr cynnes i fynd i’r llofftydd i’r bobl i’w defnyddio i ymolchi. Byddai angen taenu’r gwelyau…

Ymchwil i brofiadau siaradwyr Cymraeg mewn gofal

Rydw i’n fyfyrwraig PhD ym Mhrifysgol Abertawe ac yn astudio profiadau siaradwyr Cymraeg sy’n byw mewn gofal. Fel rhan o’r ymchwil rwy am gyfweld a pobl sydd yn byw mewn cartrefi gofal i ddeall am eu profiadau. Mae mwy o wybodaeth am yr ymchwil ar www.hiraethcymru.com ac os ydach chi yn fodlon cymryd rhan, cysylltwch a fi drwy hiraethcymru@gmail.com Byddwn hefyd yn fwy na pharod, er mwyn codi ymwybyddiaeth am yr ymchwil, i gyflwyno fy ymchwil i grwpiau Merched y Wawr os oes diddordeb. Diolch yn fawr, Angharad Higgins…

Cystadleuaeth Stori Feicro neu Gerdd ar y testun Gobaith

Gobaith Yn y dydd sy’n ymestyn cam ceiliogar yr adeg dywyllaf.Y dihuno’n y golaugyda’r awydd i godi. Yn y wên tu ôl i’r mwgwdwrth gyrraedd cownter y siop.Y geiriau bach Cymraegyn llonni a chodi’r ysbryd. Yn y gerddad hir gyfarwyddar hyd llwybrau mydlyd.Y teimlo’n well am fynd allan,ta beth yw’r tywydd. Yn y gacen fanana a’r ddishgledwrth ddod yn ôl i’r gwres.Yr awydd nawr i ddechrau’n ffres,er gwneud yr un hen bethau.Yn y ganiad FaceTime annisgwylwrth y plantos bach.Y ffôn yn bownsio’n llon,eu clebran yn llanw’r gwacter. Yn yr edrych ar safleoedd gwyliauac ymgolli am ychydig.Y pleser mewn breuddwydioa hofran uwchben y book now. Yn y blodau perffaith sy’n mynnu tyfu,er gwaetha’r oerfel.A’n blodyn bach newydd ni,a’r disgwyl ymlaen i’w chwtsho. Yn yr alwad ffôn gan ffrindar b’nawn diflas, hir.Y…

Cystadleuaeth Stori Feicro neu Gerdd ar y testun Gobaith

Diolch i Gronfa Pawb a'i Le

Yn dilyn cais llwyddiannus am nawdd i Gronfa Pawb a'i Le Y Loteri Genedlaethol ddwy flynedd yn ôl, trawsnewidiwyd y ffordd yr ydym fel Staff a Swyddogion Merched y Wawr yn gweithio o ddydd i ddydd. Galluogodd y nawdd hwn i ni fuddsoddi mewn cyfarpar technolegol i'r staff ac aelodau'r Pwyllgor Llywio gan gynnig cymorth i aelodau ar sut mae defnyddio'r dechnoleg boed yn anfon ebost, atodi llun neu yn wir ddefnyddio zoom ar y ffôn neu ar declyn. Yn wir llwyddwyd i gynnal mwyafrif ein gweithgareddau trwy fisoedd tywyll y clo covid yn rhithiol. Oherwydd y cyfarpar byddwn yn medru cynnal cyfarfodydd hybrid o hyn allan yn y Ganolfan yn Aberystwyth hefyd. Edrychwn ymlaen at gael cwmni Dr Gwenllian Lansdown Davies, Aelod o Fwrdd y Loteri yma yng Nghymru…

Diolch i Gronfa Pawb a'i Le

DOD I ADNABOD Dori Tanybryn

Dorothy Hughes yw ei henw swyddogol ac yn Sarn bach, gyda’i brawd Gwilym y mae hi’n byw. Roedd teulu Mam yn hanu o Nanhoron, Pen Llŷn, Nain yn ferch y Felin Newydd yno, yn un o saith o blant ac yn dod o deulu o ffermwyr. Roedd fy Nhaid yn enedigol o Flaenau Ffestiniog ac wedi bod yn chwarelwr cyn dod i Fferm Bryn Odyn, Cilan, i ffermio wedi ymddeol. Tyddyn 12 acer oedd Bryn Odyn oedd yn eiddo i William Y Felin. Ac yn lleol i Gilan hanai teulu fy Nhad. Ym Mryn Odyn cefais i fy ngeni cyn symud fel teulu, fy nhad, mam, nain a’m brawd yn 1944 i fferm rent 50 acer Tanybryn. Yn drist iawn bu farw fy Nhad yn 31 oed gan adael fy…

DOD I ADNABOD Dori Tanybryn

Llwyau Rhiannon

Ar y bwrdd mae rholyn defnydd ac o’i agor casgliad o lwyau. Bob un o’r undeg naw yn arian, wedi eu gwneud gan Rhiannon ac yn dynodi lleoliadau eisteddfodau. Nifer cyfyngedig o lwyau oedd yn cael eu gwneud a phob un yn y casgliad yma gan Rhiannon Alun Evans yn rhif 38. Mi gafodd y gyntaf ei gwneud ar gyfer Eisteddfod Llanbedr Pont Steffan yn 1984, a phrynodd Rhiannon un er mwyn cefnogi’r brifwyl ac yn anrheg arbennig o’i hymweliad â Cheredigion. Yn flynyddol fe fyddai gan bob Eisteddfod logo gwahanol wedi cystadleuaeth, a hwnnw fyddai’n cael ei osod ar y llwy. O flwyddyn i flwyddyn fe brynodd Rhiannon lwy arall ac un arall a’r casgliad yn tyfu ‘Fel un yn dod yn wreiddiol o Sir Aberteifi, roedd prynu llwy…

Llwyau Rhiannon

Cyfrannu gwallt at achos da

‘Y ferch dawel wallt felen, Euraid yw’r baich ar dy ben.’ Cywydd gan fardd anhysbys o’r 15fed ganrif Faint o bethau da ddeilliodd o’r pandemig tybed? Gobeithio fod llawer gan fod yr agweddau negyddol mor niferus â’r gwlith. Cefais wybod am un mewn sgwrs ddiweddar gyda Catrin Hughes, bellach o Ddinas Mawddwy, ond a gafodd ei magu ar fferm deuluol Tyddyn Rhys, Aberdyfi ym Meirionnydd. Cafodd wireddu breuddwyd drwy ddod i fyw i Ddinas Mawddwy gan ei bod fel plentyn wedi datgan mai mewn cymuned Gymraeg roedd hi am ymgartrefu fel y byddai’n bosib iddi fyw ei bywyd trwy gyfrwng yr iaith, peth oedd wedi bod yn amhosib wrth dyfu i fyny yn Aberdyfi, cyrchfan boblogaidd i dwristiaid. Mae Catrin erbyn hyn yn briod â Robin ac yn fam i…

Cyfrannu gwallt at achos da

I Magwen Pughe, ysgrifennydd Cangen Glantwymyn, Maldwyn mae’r diolch am rysáit y rhifyn hwn. Er mai am ei chyfraniad i fyd canu mae Magwen yn fwyaf adnabyddus, mae aelodau Cangen Glantwymyn yn gallu tystio i’w gallu yn y gegin hefyd – ac mae’r gacen hon yn un o’u ffefrynnau. Cacen ‘Dets’ (Datys) Dyma gacen sy’n dipyn o ffefryn yn ein teulu ni. Cefais y rysáit yn llyfr fy mam oedd wedi’i gael gan Anti Sali – perthynas i’r teulu o Chwilog. Rhaid trysori rysetiau sydd wedi’u pasio o law i law o un genhedlaeth i’r llall, ac wedi cael eu profi lawer gwaith. Rydw i’n meddwl mai dylanwad fy mam sy’n gyfrifol am y ffaith fy mod yn mwynhau coginio – roedd hi’n arfer gweithio i deulu Carreg ger Aberdaron…

4 llond mwg o flawd codi (mwg bach bob tro) 2 lond y mwg o siwgr (golden granulated) 4 owns o fargarin 2 wy (wedi’u curo) 2 lond y mwg o ddatys (heb gerrig) Blaen llwy de o halen 2 lwy de o bicarb 2 lond y mwg o dd›r berwedig Dull Irwch dun mawr maint 12”x 9” a’i leinio â phapur pobi Torrwch pob datys yn ei chwarter (i sicrhau nad oes cerrig ynddynt) Rhowch mewn powlen gyda’r halen a’r bicarb a’r dwr berwedig i fwydo Yn y cyfamser, mewn powlen fawr, rhwbiwch y margarin i’r blawd ac ychwanegwch y siwgr a’r wyau. Tywalltwch y dwr a’r datys i’r gymysgedd a’u cymysgu’n dda Rhowch yn y tun. Craswch mewn popty 180C/ffan 160C/nwy 4 ar y silff ganol am tua…

Treftadaeth Ynys Cybi

Ar arfordir gogledd orllewinol Ynys Môn mae ynys fechan, Ynys Cybi, sydd yn cynnwys tref Caergybi a phentrefi Trearddur, Rhoscolyn a Phont Rhyd y Bont. Mae dau gyswllt i’r ynys, sef y Cob a’r bont ym Mhont Rhyd y Bont a ddefnyddid cyn adeiladu’r Cob o dan oruchwyliaeth Thomas Telford yn 1823. Adeiladwyd rheilffordd ar y Cob yn 1840 gyda wal uchel rhwng y ffordd a’r rheilffordd rhag dychryn y ceffylau gan sŵn y trên. Erbyn heddiw mae’r A55 hefyd ar yr un safle, yn cludo trafnidiaeth rhwng y wlad hon â’r Iwerddon. Mae yna oleudy ar Ynys Lawd a chorn niwl ar Ynys Arw, rhwng y ddau ar Ynys Cybi mae Mynydd Tŵr. Ar ôl Oes yr Ia, tua 7000CC cododd y lefelau dŵr ac fe ddaeth Môn yn…

Treftadaeth Ynys Cybi

‘Barnu Llyfr yn ôl y Clawr’

Dyna’r neges arferol, ond nid felly wrth ymweld â’r arddangosfa ‘Llyfrau Cain’ sydd i’w gweld yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Aberystwyth, tan Ragfyr 9fed 2022. Edmygu’r cloriau hynod brydferth yw pwrpas yr arddangosfa hon. Mae elfen arall wrth gwrs, sef gwerthfawrogiad o dechneg rhwymo llyfrau gan ddefnyddio dulliau hynod grefftus (ac mae yna ffilm fer yn rhan o’r arddangosfa sy’n esbonio’r broses hon). Ond y cloriau, nid y fecanyddiaeth sy’n denu. Ceir 22 o lyfrau yn yr arddangosfa (dim gormod o bwdin felly), y cynharaf yn dyddio o Oes Fictoria a’r diweddara o oes Elisabeth II. Mae’r cyfrolau hyn o gasgliad y Llyfrgell yn enghreifftiau dengar a’u cloriau wedi’u haddurno ag aur, dyluniadau artistig, rhai ar ledr, eraill ar fwrdd neu felwm. Mae’r arddangosfa yn un noeth mewn un ystyr –…

‘Barnu Llyfr yn ôl y Clawr’

Fe ddaeth y Gwanwyn, ac yn awr, mae’r haf gerbron a phob un ohonom mae’n siŵr yn edrych ymlaen yn fawr iawn i ddychwelyd i feysydd Eisteddfod yr Urdd, y Sioe Fawr a’r Eisteddfod Genedlaethol yng Ngheredigion, i enwi ond rhai ymhlith yr holl weithgareddau arall sydd yn y calendr wrth gwrs. Cyn mynd ati i drafod pethe’r ‘Llyw’, hoffwn ddymuno yn dda i Delyth o’r Swyddfa, sydd wedi cael cyfnod digon heriol ers y Gwanwyn. Mawr obeithiwn i gyd y byddi yn cryfhau ac yn well yn fuan Delyth ac yn ôl yn y Swyddfa ‘na cyn hir. Llongyfarchiadau hefyd i Jayne o’r Swyddfa ar gyrraedd y garreg filltir o ugain mlynedd o wasanaeth i Ferched y Wawr. A diolch o galon a phob dymuniad da i Menna, sydd…

CLWYD Sir Nawdd y Gymdeithas Amaethyddol Frenhinol 2022

MAE’R HEN SIR CLWYD yn sir sydd yn llawn amrywiaeth; porfeydd gwyrdd Dyffryn Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy, Bryniau Clwyd a’r Berwyn, ardaloedd diwydiannol Sir y Fflint a Wrecsam, trefi gwyliau Prestatyn a’r Rhyl ac arfordir Abergele a Bae Colwyn. Ers yr ad-drefnu sirol yn 1996 nid yw Sir Clwyd fel y cyfryw yn bodoli erbyn hyn, er ei bod yn amlwg nad yw’r Post Brenhinol wedi sylweddoli hynny gan fod yr enw ‘Clwyd’ yn dal ar fas data cwmnïau ac o’r herwydd mae’n ymddangos yn gyson ar lythyrau sy’n cyrraedd cartrefi’r sir! Roedd yr hen Glwyd yn cynnwys Siroedd Dinbych, Fflint, Wrecsam a rhan helaeth o Sir Conwy a dyna yw dalgylch y sir nawdd ar gyfer y Gymdeithas Amaethyddol Frenhinol yn 2022. Gydag ardal a thirwedd mor eang ac…

CLWYD
Sir Nawdd y Gymdeithas Amaethyddol Frenhinol 2022

D ros gwpaned o goffi yn ddiweddar cefais sgwrs ddiddorol iawn gyda dwy aelod o gangen Abergele, sef Meirwen Hughes a Mona Morris. Sôn oeddynt am fentergarwch rhai o’r aelodau yn ystod blwyddyn dathlu pen-blwydd y gangen yn hanner cant dros bedair blynedd yn ôl bellach. Y bwriad oedd sefydlu cylch gweu i gyfarfod bob mis rhwng cyfarfodydd misol y gangen. Dros sgwrs, paned, gweu a chymdeithasu y gobaith ar y dechrau oedd cynhyrchu blanced sengl yn lliwiau Merched y Wawr i’w chyflwyno ar raffl er mwyn codi arian i Gapel Waengoleugoed – sef gofal dydd lleol. Gwnaethpwyd nifer o flancedi a chyflwynwyd un i Waengoleugoed ar gyfer y raffl ac aeth y gweddill i Hosbis Sant Cyndeyrn yn Llanelwy. Llongyfarchiadau mawr i aelodau Merched y Wawr Abergele am fentro,…

’Nabod Y Gangen

Wrth i chi deithio drwy Bort Talbot ar y draffordd a gweld ffwrneisi’r gwaith dur yno o ffenest y car, mae’n berffaith amlwg mai tref ddiwydiannol yw hi. Er hynny mae sawl golygfa hardd i’w darganfod yn yr ardal. Mae yna draeth godidog yn Aberafan a Pharc Afan Argoed i fyny’r cwm, a’r ddau yn boblogaidd gyda cherddwyr a seiclwyr fel ei gilydd. Ym Mharc Margam, gellir dysgu rhywfaint o hanes yr ardal a gweld Abaty Margam a’r plasty Gothig adeiladwyd gan deulu cyfoethog Talbot – a roddodd yr enw i’r dref. Yn fwy dadleuol efallai ymwelodd yr artist celf stryd, Banksy, â’r dref a gadael darn o’i waith Season’s Greetings ar wal garej mewn lôn gefn. Ymddangosodd y gwaith dros nos gan achosi llawer o gyffro yn y dref.…

’Nabod Y Gangen

MAIR DAVIS o Dinas Cross Sir Benfro ydw i. Rydw i wedi byw yn y pentref ar hyd fy oes, oni bai am dair blynedd yn y Coleg Hyfforddi yn Abertawe ar ddechrau’r chwedegau ac yna blwyddyn fel athrawes yn Sir Frycheiniog. Yna cefais swydd yn Ysgol Wdig lle bûm yn athrawes am dri deg mlynedd. Ar ôl ychydig o flynyddoedd yno, cefais gyfle i symud i ddosbarth Cymraeg y babanod o bedair i saith oed. Yno y dechreuodd casgliad y ‘gwdihŵs’ neu ‘tylluanod,’ Ambell waith byddai plant o’r un teulu o wahanol oedran yn y dosbarth gyda fi. Un diwrnod cefais anrheg Nadolig gan un teulu. Fel arfer, fyddwn i ddim yn agor yr anrhegion o flaen y plant ond roedd y tri bach mor awyddus i fi weld…

In This Issue

Description

Details

Reviews

Recent Digital Issues Browse all

Recent Y Wawr Digital Issues Browse all back issues

Y Wawr (Digital) Subscription April 1st, 2022 Issue

Y Wawr (Digital) Summer 2022: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription January 1st, 2022 Issue

Y Wawr (Digital) Spring 2022: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription December 1st, 2021 Issue

Y Wawr (Digital) Winter 2021: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription October 1st, 2021 Issue

Y Wawr (Digital) Autumn 2021: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription October 30th, 2024 Issue

Y Wawr (Digital) N.226 - Winter 2024: $2.51

Y Wawr (Digital) Subscription October 1st, 2024 Issue

Y Wawr (Digital) N.225 - October 2024: $2.58

Y Wawr (Digital) Subscription March 1st, 2024 Issue

Y Wawr (Digital) N.223 - Spring 2024: $2.63

Y Wawr (Digital) Subscription December 1st, 2023 Issue

Y Wawr (Digital) N.222 - Winter 2023: $2.53

Y Wawr (Digital) Subscription December 1st, 2022 Issue

Y Wawr (Digital) Winter 2022: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription October 1st, 2022 Issue

Y Wawr (Digital) Autumn 2022: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription April 1st, 2022 Issue

Y Wawr (Digital) Summer 2022: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription January 1st, 2022 Issue

Y Wawr (Digital) Spring 2022: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription December 1st, 2021 Issue

Y Wawr (Digital) Winter 2021: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription October 1st, 2021 Issue

Y Wawr (Digital) Autumn 2021: $2.50

Y Wawr (Digital) Subscription October 30th, 2024 Issue

Y Wawr (Digital) N.226 - Winter 2024: $2.51

Y Wawr (Digital) Subscription October 1st, 2024 Issue

Y Wawr (Digital) N.225 - October 2024: $2.58

Y Wawr (Digital) Subscription March 1st, 2024 Issue

Y Wawr (Digital) N.223 - Spring 2024: $2.63

Y Wawr (Digital) Subscription December 1st, 2023 Issue

Y Wawr (Digital) N.222 - Winter 2023: $2.53

Reviews

0

0

0

0

0

No reviews yet

Ask a Question

Be the first to ask a question about this product

Please enter content for the question.

Please enter at least 10 characters.

Your question can not be more than 150 characters.

Please enter your first name and last name.

Only letters allowed for first name and last name.

Please enter your email.

Submit Processing...

Thank you for your question! Your question has been submitted and will be published soon.

Answer this question

Please enter content for the answer.

Please enter at least 10 characters.

Please enter your first name and last name.

Only letters allowed for first name and last name.

Please enter your email.

Submit Cancel Processing...

Thank you for your answer! Your answer has been submitted and will be published soon.

OK

×